بازگشت به: دوره روانشناسی اجتماعی: بازبینی مهمترین پژوهشهای کلاسیک
برای آشنایی با نظریهٔ ناهماهنگی شناختی (Cognitive Dissonance)، لئون فستینگر و ماجرای ارتباط با موجودات فضاییِ سیارهٔ کلاریون، این ویدیوی کوتاه را تماشا کنید.
🔻 ناهماهنگی شناختی چیست؟
در فرهنگ لغات تخصصی انجمن روانشناسی آمریکا (APA)، ناهماهنگی شناختی اینگونه تعریف شده است:
نظریهٔ ناهماهنگی شناختی پیشنهاد میکند که افراد انگیزهای بنیادی برای حفظ سازگاری بین عناصر موجود در سیستمهای شناختی خود دارند. هنگامی که ناسازگاری رخ میدهد، افراد حالت روانی ناخوشایندی را تجربه میکنند که به آنها انگیزه میدهد تا ناهماهنگی را به روشهای مختلفی کاهش دهند.
🔻 روشهای کاهش ناهماهنگی شناختی
کاهش ناهماهنگی شناختی با تغییر یک یا چند عنصر ناسازگار در سیستم شناختی (نگرشها، هیجانات و رفتارها) و هماهنگ کردن آن با سایر عناصر موجود، به یکی از روشهای زیر انجام میشود:
- تغییر ادراکمون دربارهٔ میزان اهمیت یک عنصر ناسازگار
- اضافه کردن عناصر سازگار جدید به نظام شناختی
نظریهٔ تأیید خویشتن (self-affirmation theory) اظهار میکنند که صرفاً تأیید کردن برخی از جنبههای ارزشمند خود، حتی اگر مستقیماً به ناسازگاری مرتبط نباشد، میتواند ناهماهنگی را کاهش دهد.
🔻 ناهماهنگی شناختی چه نقشی در زندگی روزمرهٔ ما دارد؟
بخش قابل توجهی از رفتارهای ما با آنچه که باور داریم، متفاوت است. اگر باور ندارید، همین پنج مثالی که به عنوان نمونه ذکر شدهاند را بخوانید و ببینید چند مورد از آنها دربارهٔ شما صدق میکند:
- با وجود باور به اهمیت سلامتی و تأکیدمان بر تغذیهٔ سالم، غذا و نوشیدنیهای ناسالمی مثل نوشابه و فستفود را همچنان مصرف میکنیم. یا تصمیم داریم وزنمان را کاهش دهیم؛ اما حریف وسوسههایمان نمیشویم.
- یا شاید با وجود میل به زندگی سالم و اطلاع از خطرات سیگار و مواد دخانی، مصرف آن را قطع نمیکنیم و رفتار خودمان را به شکلهای مختلف توجیه میکنیم.
- با وجود اطلاع از بحران کمبود آب و انرژی، حاضر به از دست دادن لذتِ دوشهای طولانی نیستیم.
- با وجود علاقهای که به مطالعه و یادگیری داریم، زمان بسیار کمی را به مطالعه اختصاص میدهیم.
- زمان اندکی برای نگارش پایاننامه داریم، اما با توجیههای مختلف، از صرف زمان برای آن فرار میکنیم و آن را از هفتهای به هفتهٔ دیگر موکول میکنیم!
یعنی گاهی کاهش ناهماهنگی شناختی با روشهایی مثل توجیه و انکار و بیتوجهی، در نهایت به ضررمان تمام میشود!
اگر از نحوهٔ ایجاد و اثرگذاری ناهماهنگی شناختی آگاهی پیدا کنیم و روشهای مختلفی را که ناآگاهانه برای کاهش احساس ناخوشایند ناشی از تفاوت باور و رفتارمان استفاده میکنیم، بشناسیم، میتوانیم برای اصلاح باورها و رفتارهایمان و ساخت عادتهای جدیدی که دوست داریم، توانمندتر شویم.
پس بریم تا با هم ناهماهنگی شناختی رو بهتر بشناسیم!
💥 یک فرصت ویژه!
این درس، بخشی از دورهٔ آموزشی روانشناسی اجتماعی است که به صورت رایگان در اختیار شما قرار گرفته است!
🎁 همین حالا میتونی این دوره رو با ۲۰ درصد تخفیف تهیه کنی!
دوره روانشناسی اجتماعی: بازبینی مهمترین پژوهشهای کلاسیک
این دوره، با رویکردی کاربردی و موشکافانه، به بازبینی ۱۵ مورد از مهمترین آزمایشها و مطالعات تاریخ روانشناسی اجتماعی و نقش آنها در زندگیمان میپردازد. در این دوره از محتوای مکمل جذاب، تمرین و آزمون برای یادگیری بهتر شما استفاده میشود.
برای آشنایی بیشتر با ناهماهنگی شناختی، به درس بعدی برو.
