دغدغه‌های والدینی (۲): بررسی برنامهٔ آموزش سلامت جنسیِ دولت اُنتاریو

پیش از اینکه به تحلیلِ اصلیِ خویش بپردازم، به نظرم بهتر است به قولی که در نوشتارِ اول (دغدغه‌های والدینی: مسئولیتِ سنگینِ والدین در جهانی پرهیاهو) دادم، وفا کنم. آن قول چیزی نیست مگر آشنا کردنِ مخاطبان با نمونه‌ای از برنامه‌های درسی که به طورِ ویژه برای آموزشِ بهداشتِ جنسی طراحی شده‌ است. از آنجا که من در پایتختِ کانادا، یعنی اُتاوا ساکن هستم، بد ندیدم به سندِ طراحی‌شده از سوی این دولت^۱ مراجعه کنم و آن را به‌عنوان نمونه به مخاطبان معرفی کنم. 

به نظرِ شما، چند درصد از آنان که با آموزشِ جنسی موافق یا مخالف‌اند، این سند را مطالعه کرده‌اند؟

دنیای مدرن اغلبِ ما را چنان درگیر قسط، کار، تعمیر ماشین و خانه و خرید این و آن کرده است که وقتی برایمان نمی‌گذارد تا محتوایی را که قرار است به فرزندانمان آموزش دهند، مطالعه کنیم. نظام‌های اقتصادی-اجتماعی-سیاسیِ کنونی، برای آنان که می‌خواهند آگاه بمانند، دوستانِ خوبی نیستند.

بگذریم، از موضوع اصلی منحرف شدم. 

شرح این هجران و این خون جگر
این زمان بگذار تا وقتِ دگر

گر بگویم شرح این بی حد شود
مثنوی هشتاد تا کاغذ شود

دردِ دلی کردم با شما خوانندهٔ عزیز. به احتمال زیاد می‌دانید چه می‌گویم.

این یادداشت را به شما خوانندهٔ گرامی و مخصوصاً والدینِ دغدغه‌مند تقدیم می‌کنم. این ترجمه از روی متنی که روی درگاه دولتِ اُستانِ اُنتاریو قرار داده شده است، صورت گرفته است.

‌

ترجمهٔ برنامهٔ آموزشِ رشد انسانی و سلامت جنسی دولت اُنتاریوی کانادا

پایهٔ اول

وقتی کودکان بدانند برای اعضای مختلفِ بدنِ خویش از چه نام‌هایی استفاده کنند و چگونه از قسمت‌های مختلف بدنِ خود مراقبت کنند؛ این توانایی را پیدا می‌کنند تا خود و بدنشان را بشناسند و به آن احترام بگذارند.

همچنین خواهند توانست در این موارد با شفافیت با دیگران تعامل کنند و در مواجهه با بیماری، آسیب یا سوء‌استفاده، از دیگران کمک بخواهند.

دانش‌آموزان در پایهٔ اول، موارد زیر را یاد خواهند گرفت:

• تشخیص دادن اعضای بدن، شاملِ اعضای تناسلی، با نام‌های مناسب آن‌ها
• استفاده از زبانِ مثبت برای توصیف بدنشان
• آشنایی با حواس‌ و نحوهٔ عملکرد آن‌ها
• عادات بهداشتی پایه (برای مثال، شستن دست‌ها، استفاده از دستمال)

پایهٔ دوم

کمک به کودکان برای درک این نکته که بدنشان تغییر خواهد کرد (برای مثال، از دست دادنِ دندان‌های شیری) می‌تواند به آن‌ها در موارد زیر کمک کند:

• برای این تغییرات آماده شوند و با آن‌ها سازگاری پیدا کنند.
• شناخت و قدردانی از توانایی‌های بدنشان و داشتن نگرش مثبت به آن‌ها
• اگر در مورد این تغییرات احساسِ سردرگمی داشتند، بتوانند با یک بزرگتر قابلِ اعتماد صحبت کنند.

دانش‌آموزان در پایهٔ دوم، موارد زیر را فرا خواهند گرفت:

• مراحلِ اصلی رشد انسان (نوزادی، کودکی، نوجوانی) و تغییرات مرتبط با هر کدام از این مراحل
• عادات بهداشتیِ خوب برای بهداشتِ دهان (برای مثال، مسواک زدن، استفاده از نخ دندان، مراجعهٔ منظم به دندان‌پزشک)
• شناخت و قدردانی از بدنی که دارند

پایهٔ سوم

برای ترویج روابط سالم، دانش‌آموزان خواهند آموخت که ویژگی‌های رابطهٔ سالم چیست. دانش‌آموزان همچنین دربارهٔ اینکه چه چیزی آن‌ها را منحصربه‌فرد می‌کند و چگونه می‌توانند به همه احترام بگذارند، مطالبی خواهند آموخت.

دانش‌آموزان در پایهٔ سوم، موارد زیر را یاد خواهند گرفت:

• ویژگی‌های روابط سالم و رضایت (برای مثال، پذیرش تفاوت‌ها، [مهارتِ] گوش دادن، ابراز مرزهای شخصی خود و احترام به مرزهای شخصی دیگران، احترام به دیگران، صداقت، بیان منظورِ خود بدونِ سانسور)
• راه‌های پاسخ به قُلدُری و چالش‌های دیگر (برای مثال، فشار همسالان، حذف شدن از گروه)
• عوامل و عاداتی که می‌توانند بر رشد جسمی و عاطفی تأثیر بگذارند (برای مثال، محیط امن، بزرگسالانی که مراقب آن‌ها هستند، احساس تعلّق، ارج نهادن به توانایی‌های بدنی و ایجاد تصویری سالم از بدن و عادات مربوط به خواب، غذا و فعالیت‌های جسمانی)
• چگونه تفاوت‌های قابلِ مشاهده (مثلِ رنگِ پوست، مو و چشم، لباس، توانایی جسمانی) و تفاوت‌های غیرقابل‌مشاهده (مثلِ توانایی‌های یادگیری، ارزش‌ها و باورهای فرهنگی، انواع مختلف خانواده‌ها) هر شخصی را منحصربه‌فرد می‌کند.
• راه‌های احترام گذاشتن به تفاوت‌ِ بینِ افراد

پایهٔ چهارم

امروزه، کودکان زودتر به بلوغ می‌رسند: به طور میانگین، دختران بین ۸ تا ۱۳ سالگی و پسران بین ۹ تا ۱۴ سالگی بالغ می‌شوند. آموختن دربارهٔ بلوغ، قبل از اینکه دانش‌آموزان به‌طور کامل آن را تجربه کنند، به آماده‌سازی جوانان برای تغییراتی که در بدنشان، احساسات و روابط اجتماعی‌شان رخ می‌دهد، کمک می‌کند.

دانش‌آموزان در پایهٔ چهارم خواهند آموخت:

• تغییراتِ جسمی که در طی دوران بلوغ رخ می‌دهند و تأثیرات عاطفی و اجتماعی‌ِ [خاصی] که این تغییرات می‌توانند بر یک کودک در حالِ رشد داشته باشند.
• چگونه ممکن است نیازهای بهداشتی شخصی در طی دورانِ نوجوانی (برای مثال، اهمیت رو به فزون حمام کردن به صورت منظم) تغییر کنند.

پایهٔ پنجم

تا پایهٔ پنجم، خودآگاهی و مهارت‌های مقابله‌ای دانش‌آموزان تا حدی رشد کرده است و همچنین مهارت‌های تفکرِ انتقادی و تفکرِ تأملی را نیز آموخته‌اند.

بلوغ احتمالاً استرس‌زاست و کمک به دانش‌آموزان برای درک تغییراتی که در بدنشان رخ می‌دهد، می‌تواند به آن‌ها در مقابله با این تغییرات کمک کند. دانش‌آموزان همچنین یادگیری دربارهٔ اهمیت پذیرش و احترام به خود و دیگران (از جمله کسانی که ممکن است در مقایسه با همسالانِ خود دیرتر یا زودتر وارد مرحله بلوغ شوند) را ادامه خواهند داد.

دانش‌آموزان در پایهٔ پنجم، موارد زیر را خواهند آموخت:

• عواملی که ممکن است بر رشدِ شناختِ فرد از خود و هویتِ شخصی‌اش تأثیر بگذارد، از جمله جهت‌گیریِ جنسی آن‌ها (برای مثال، تصویرِ بدنی، پذیرشِ خود)
• سیستمِ تولیدمثل و چگونگیِ تغییرات بدن در طی دوران نوجوانی
• فرآیندِ پریود و تولیدِ اسپرم
• توصیف استرس‌های عاطفی و انسانیِ مرتبط با بلوغ

پایهٔ ششم

همان‌طور که کودکان بزرگتر می‌شوند و وارد دورانِ نوجوانی می‌شوند، کسب اطلاع از این نکته که چگونه خود و  همسالانشان از تغییرات بسیاری که تجربه می‌کنند تأثیر می‌پذیرند، به آن‌ها کمک می‌کند تا احساس سالمی از هویت خود بسازند.

تا پایهٔ ششم، دانش‌آموزان خودآگاهی و مهارت‌های مقابلهٔ بیشتری کسب کرده‌اند؛ همچنین برای حل مشکلات و بررسی موضوعات، مهارت‌های تفکر انتقادی و تفکر تأملی بیشتری به دست آورده‌اند. آنها این مهارت‌ها را برای یادگیری دربارهٔ تفکرات کلیشه‌‌ای و پیش‌فرض‌ها به کار خواهند بست.

با بررسی و به چالش کشیدن این تفکرات کلیشه‌ای و پیش‌فرض‌ها، دانش‌آموزان به یادگیری دربارهٔ احترام به دیگران و ساختن اعتمادبه‌نفس در راستای ایجاد مبنایی برای برقراری روابط سالم، ادامه خواهند داد.

دانش‌آموزان در پایهٔ ششم، موارد زیر را خواهند آموخت:

• شناخت اثرات بازدید از رسانه‌هایی که دارای محتوای جنسی آشکار هستند، از جمله پورنوگرافی
• تغییرات جسمی، اجتماعی و عاطفی خاصی که در دوران نوجوانی رخ می‌دهند (مثلِ رشد بدن، تغییرات پوستی، افزایش تأثیر همسالان، افزایش شدّت عواطف) و چگونگی ایجاد مبنایی سالم برای روابط
• تصمیم‌گیری دربارهٔ روابط شخصی –که نشان‌دهندهٔ احترام به خود و دیگران است– در حالی که بر اهمیت رضایت و ارتباط واضح تأکید می‌شود.
• چگونگی تأثیر تصورات کلیشه‌ای و پیش‌فرض‌های ناظر به جنسیت، نژاد، جهت‌گیری جنسی، قومیت، فرهنگ و توانایی‌های فردی بر اینکه فرد چه احساسی دربارهٔ خودش، احساس تعلّق‌اش و روابطش با دیگران دارد.
• راه‌های مناسب برای پاسخ‌گویی و به چالش کشیدن تفکرات کلیشه‌‌ای، پیش‌فرض‌ها، همجنس‌گراهراسی و نژادپرستی

پایهٔ هفتم

دانش‌آموزان نیاز به اطلاعات و مهارت‌هایی دارند تا دربارهٔ سلامت و رفاه خود تصمیم‌های صحیحی بگیرند؛ آن هم پیش از اینکه در شرایطی قرار بگیرند که به آن اطلاعات نیاز داشته باشند.

پژوهش‌ها نشان داده‌اند که آموزش سلامت جنسی و رشد انسان، نه تنها رفتار جنسی را افزایش نمی‌دهد، بلکه می‌تواند از بروز فعالیت‌های خطرناک جلوگیری کند.

دانش‌آموزان در پایهٔ هفتم، موارد زیر را خواهند آموخت:

• اهمیت داشتن فهم مشترک با شریک رابطه دربارهٔ: دلایل تأخیر در فعالیت‌های جنسی تا زمانی که هر دو بزرگتر شوند، مفهوم رضایت و چگونه صحبت کردن دربارهٔ رضایت، نیاز به برقرار کردن ارتباط شفاف دربارهٔ تصمیم‌های مرتبط با فعالیت‌های جنسی در یک رابطهٔ سالم.
• شناسایی عفونت‌های مقاربتی و خونی (STBBIs) و توصیف علائم آن‌ها.
• چگونگی جلوگیری از عفونت‌های مقاربتی و خونی و پیش‌گیری از والد شدن پیش از کسب آمادگی، از جمله تأخیر انداختن در انجام اولین رابطهٔ جنسی و دیگر فعالیت‌های جنسی تا زمانی که بزرگتر شوند، و استفادهٔ مداوم از کاندوم و سایر روش‌های جلوگیری.
• عوامل جسمانی، عاطفی، اجتماعی و روان‌شناختی که باید در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با سلامت جنسی در نظر گرفته شوند (مانند خطر عفونت‌های مقاربتی و خونی یا والد شدن پیش از آمادگی، آمادگی عاطفی، جهت‌گیری جنسی، ملاحظات اخلاقی و مذهبی، آموزه‌های فرهنگی، و تأثیر بر دیگر روابط).
• چگونگی تأثیر تغییرات جسمانی و عاطفی در دوران بلوغ و نوجوانی بر روابط با دیگران و سلامت.

پایهٔ هشتم

دانش‌آموزان به افزایش شناخت خویش از عواملی که بر انتخاب‌های سالم و مثبت تأثیر می‌گذارند، از جمله شناخت و قدردانی بیشتر از خویش و هویتشان، ادامه می‌دهند. دانش‌آموزان همچنین به کشف راه‌های سالم برای ورود به روابطِ در حال تکامل و جدید ادامه می‌دهند.

دانش‌آموزان موارد زیر را خواهند آموخت:

• عواملی که ممکن است بر توانایی فرد در گرفتن تصمیم‌های ایمن و سالم دربارهٔ فعالیت‌های جنسی تأثیر بگذارد.
• منابع حمایتی ناظر به سلامت جنسی (مانند والدین، متخصصان سلامت، منابع داخل مدرسه، گروه‌های محلی و رهبران مذهبی، معنوی و فرهنگی).
• هویت جنسی، بیان هویت جنسی و جهت‌گیری جنسی، و شناسایی عواملی که می‌توانند به همهٔ جوانان کمک کنند تا هویت شخصی مثبتی را رشد دهند.
• خویشتن‌داری، روش‌های پیش‌گیری از بارداری و مسئلهٔ رضایت به منظور تصمیم‌گیری‌های ایمن و سالم دربارهٔ فعالیت‌های جنسی.
• مزایا، خطرات و مشکلات مرتبط با روابطی که در آن‌ها درجات مختلفی از صمیمیت جنسی وجود دارد.

سخنِ آخر

آیا تصوری که از آموزش جنسی داشتید، با این متن هم‌خوانی داشت؟
تصور شما منفی‌تر بود یا مثبت‌تر؟
با کدام قسمت‌ها همدلی بیشتری دارید؟ چرا؟
کدام قسمت حساسیت‌های شما را بیشتر برمی‌انگیزند؟ چرا؟
آیا برای تمام پاسخ‌های خود، دلیلی قانع‌کننده دارید؟

در نوشتار بعدی به تحلیل مسئله خواهیم پرداخت. پیشنهاد می‌کنم تا آن زمان چندین بار متن را مرور کنید و دغدغه‌ها، پرسش‌ها و انتقادات خود را در زیر همین نوشته با من و دیگران به اشتراک بگذارید. به‌عنوان یک روان‌شناسِ اجتماعی، و به‌ویژه به عنوانِ یک والد، علاقه‌مندم دغدغه‌های شما را بدانم و دربارهٔ آن‌ها به گفت‌وگو بپردازیم. همچنین دانستن نگرانی‌ها و سؤالات شما، کمک خواهد کرد که یادداشت‌های بعدی به نیاز شما نزدیک‌تر شوند.

🔻سایر قسمت‌های مجموعهٔ «دغدغه‌های والدینی: جنس، جنسیت و گرایش جنسی» را از طریق لینک‌های زیر بخوانید:
🔗 قسمت اول: مسئولیتِ سنگینِ والدین در جهانی پرهیاهو
🔗 قسمت سوم: آیا کودکان و نوجوانان به آموزشِ جنسی نیاز دارند؟