فلسفه علم

از نظر شما کدام یک از باورهای بالا نادرست یا خرافی‌اند؟همه؟ یا تنها بخشی از آن‌ها؟شما به کدام یک از این باورها معتقد هستید؟ آیا شما خود را انسانی خرافی می‌دانید؟ بعید می‌دانم. همۀ ما دوست داریم انسان‌هایی عقلانی باشیم و البته تا حد زیادی هم تصور می‌کنیم در عمل فردی عقلانی هستیم. مشهور است […]

به نظر شما، آیا روان‌شناسی «علم» است؟ اگر روان‌شناسی را «علم» می‌دانید، آیا با چیستیِ علم آشنایی دارید؟
از زمانی که وارد دانشگاه شدم، تصوّرم این بود که روان‌شناسی مطالعهٔ «علمی» رفتار انسان است؛ تا اینکه در خلال گفت‌وگویی با یکی از دوستانم، به علمی بودنِ روان‌شناسی اشاره کردم و او همچون سقراط، با پرسشی گزنده، بنای به‌ظاهر استوارم را ویران کرد!

پوپر بر این باور بود که علم (science) عبارت است از دست یازیدن به حدس‌های جسورانه و سپس تلاش در راستای ابطالِ آن‌ها.

اما در صورت پذیرش دیدگاه پوپر، آیا باید پژوهش‌های اکتشافی که فرضیه‌ای ندارند را غیرعلمی تلقّی کنیم؟ آیا دانشمندان در عمل در پیِ ابطال نظریه‌های علمی هستند؟ دربارهٔ حوزه‌های علمی که اساساً آزمون‌پذیر نیستند چه می‌توان گفت؟

در این جُستار تعدادی از اشکالات وارد بر نظریهٔ پوپر دربارهٔ چیستی علم را بررسی خواهیم کرد.

در قسمت دوم «داستان پوپر» به بعضی از نقدهایی که به ابطال‌پذیری (falsifiability) وارد شده بود پرداختم. در این قسمت نقدهای دیگر و جدی‌تری را که به نظریهٔ ابطال‌پذیری کارل پوپر وارد شده است توضیح می‌دهم. ۱- شک‌گراییِ عمیقِ فلسفی یا اعتماد به نظریه‌های قوی؟ چنین به نظر می‌رسد که بعضی از گزاره‌های علمی، ابتدا

کارل پوپر داشت معیارهایی برای تمایز «علم» از «غیرعلم» معرفی کند؛ به همین منظور، اصل ابطال‌پذیری را به‌عنوان ویژگی نظریه‌های علمی مطرح کرد. در این جُستار، چند انتقاد مهم به نظریهٔ ابطال‌پذیری پوپر را مرور خواهیم کرد.

۱- مروری کوتاه بر آنچه پیش‌تر گفتیم اگر جُستارِ قبل («علم» بودن روان‌شناسی به چه معناست؟) را به یاد داشته باشید، دیدیم که تصور و تعریفِ ما از «چیستیِ علم»، پیامدهای بسیار مهمی دارد. از جمله، به این پرسش‌ها اشاره کردم: غالباً خودِ دانشمندان به این پرسش‌ها نمی‌پردازند؛ بلکه فیلسوفان علم به بحث دربارهٔ این